Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yayımlanan yeni analizde, sıkı para politikasıyla birlikte enflasyon beklentilerinin giderek daha istikrarlı hale geldiği belirtildi. "Para Politikası ve Beklentilerin Çıpalanması" başlıklı analiz, TCMB Başdanışmanları Halil İbrahim Aydın ve Eren Ocakverdi ile Araştırmacı Velihan Başpınar tarafından hazırlanarak Bankanın blog sayfası Merkezin Güncesi'nde yayımlandı.
Analizde, enflasyon beklentilerinin çıpalanmasının fiyat istikrarı açısından kritik bir unsur olduğu vurgulanarak, "Beklentilerin çıpalandığı bir ortamda enflasyon beklentileri Merkez Bankası'nın hedeflerine yakınsarken, beklentilerdeki dalgalanmalar azalıyor ve farklı kesimler arasındaki tahminler birbirine yaklaşıyor" ifadelerine yer verildi.
SIKI PARA POLİTİKASI ÇIPALAMAYI GÜÇLENDİRİYOR
Analizde, Piyasa Katılımcıları Anketi (PKA), İktisadi Yönelim Anketi (İYA) ve Tüketici Eğilim Anketi (TEA) verileri üzerinden enflasyon beklentilerinin nasıl şekillendiği ele alındı. Beklentilerin çıpalanma düzeyini ölçmek için üç temel göstergeye odaklanıldığı belirtildi:
- Resmi tahminlerden sapma: TCMB tahminlerinden ne kadar uzaklaşıldığını ölçen bu gösterge, sıkı para politikasının uygulanmaya başlandığı 2023'ün ikinci yarısından itibaren azalma eğilimi gösterdi.
- Beklentilerin oynaklığı: Enflasyon beklentilerinin zaman içinde nasıl değiştiğini inceleyen bu ölçüt, son dönemde dalgalanmaların azaldığını gösterdi.
- Katılımcılar arasındaki farklılaşma: Piyasa katılımcılarının beklentilerinin giderek birbirine yaklaştığı, bu durumun da çıpalama sürecini desteklediği ifade edildi.
Analizde, söz konusu ölçütlerin ayrı ayrı değerlendirilmesinin çıpalamayı tam olarak açıklamak için yeterli olmayabileceği belirtilerek, tüm göstergeleri kapsayan bileşik bir çıpalama endeksi oluşturulduğu aktarıldı.
HANEHALKI VE FİRMALAR BEKLENTİLERİNİ DAHA YÜKSEK ŞEKİLLENDİRİYOR
Analizde, piyasa katılımcılarının enflasyon beklentilerinin çıpalanma eğilimi gösterdiği belirtilirken, firmalar ve hanehalklarının ise beklentilerini sistematik olarak daha yüksek ve değişken oluşturduğu vurgulandı. Ancak, 2023'ün ikinci yarısından itibaren bu grupların da beklentilerinde daha istikrarlı bir seyir izlendiği ifade edildi.
Sonuç bölümünde ise, "2021'in son çeyreğinden itibaren zayıflayan çıpalamanın, 2023'ün yaz aylarından itibaren sıkı para politikasıyla birlikte güçlendiği görülmektedir. Çıpalama ölçütlerinde görülen iyileşmenin devam etmesi, fiyat istikrarının sağlanmasına ve sürdürülmesine katkı sunacaktır" değerlendirmesi yapıldı.
ÇIPALAMA NEDİR?
Çıpalama, ekonomi ve para politikası bağlamında, enflasyon beklentilerinin istikrarlı hale getirilmesi ve merkez bankasının hedeflerine yakınsamasını sağlamak anlamına gelir.
Merkez bankaları, enflasyon hedeflerini belirleyerek piyasanın bu hedeflere güven duymasını ister. Eğer piyasa aktörleri (şirketler, tüketiciler, yatırımcılar) merkez bankasının enflasyonu kontrol edebileceğine inanırsa, fiyatlama ve ücret belirleme gibi kararlarını bu hedeflere göre yapar. Bu durum enflasyon beklentilerinin "çıpalandığını", yani büyük dalgalanmalar göstermediğini ifade eder.
