Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), gelir gruplarına göre tüketim talebindeki değişimi incelediği yeni bir çalışma yayımladı. Çalışma, parasal sıkılaşma öncesi ve sonrası perakende satış hacimleri ile cirolardaki değişimi ortaya koyuyor. Verilere göre, yüksek gelir gruplarının tüketimi parasal sıkılaşmadan en fazla etkilenen kesim oldu.
Merkez Bankası’nın analizine göre, 2023 yılı ikinci çeyreğinde, yani parasal sıkılaşma öncesinde, yüksek gelir grubundaki tüketicilerin perakende harcamaları yıllık bazda yüzde 60 artmıştı. Aynı dönemde, orta gelir grubundaki artış yüzde 29, düşük gelir grubundaki artış ise yüzde 20 seviyesindeydi. Ancak parasal sıkılaşma sonrasında, yani 2024 yılının dördüncü çeyreğinde, bu oranlar sırasıyla yüzde 16, yüzde 8 ve yüzde 12’ye geriledi.
Benzer bir eğilim perakende cirolarında da gözlemlendi. Parasal sıkılaşma öncesinde yüksek gelir grubuna hitap eden ürünlerde ciro artışı yüzde 117 seviyesindeyken, düşük gelir grubuna hitap eden ürünlerde yüzde 82 olarak gerçekleşmişti. Ancak sıkılaşma sonrası, yüksek gelir grubunda ciro artışı yüzde 51’e gerilerken, düşük gelir grubunda ise yüzde 59 seviyesinde kaldı.
TASARRUF EĞİLİMİ ARTIYOR
Bu veriler, yüksek gelir grubunun sıkı para politikası döneminde tasarrufa yöneldiğini gösteriyor. Faiz oranlarındaki yükselişin mevduat getirilerini artırması, bu kesimin tüketim yerine birikime yönelmesine neden olmuş görünüyor. Öte yandan, düşük gelir grubunun harcamalarındaki yavaşlama daha sınırlı kalırken, bu kesimin yüksek kredi maliyetlerinden daha az etkilendiği anlaşılıyor.
Çalışmayı sosyal medya hesabından değerlendiren Merkez Bankası eski baş ekonomisti Prof. Dr. Hakan Kara, parasal sıkılaşmanın tüketimdeki eşitsizliği azalttığını belirtti. Kara, “Aşırı düşük faiz döneminde yüksek gelirlilerin tüketimi yüzde 60 artarken, düşük gelirlilerinki yüzde 20 artmıştı. Parasal sıkılaşma sonrası fark kapanmış, tüketim artış hızı yüksek gelirlilerde yüzde 16’ya, düşük gelirlilerde yüzde 12’ye yavaşlamış” ifadelerini kullandı.
Merkez Bankası’nın detaylı çalışması, sıkı para politikalarının hanehalkı tüketimi üzerindeki etkilerini anlamak açısından önemli bir çerçeve sunuyor. Önümüzdeki dönemde enflasyon ve faiz politikalarındaki gelişmeler, tüketim talebinin nasıl şekilleneceğini belirleyen en kritik faktörler arasında olacak.
