İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi öğretim üyesi ve Türk Ceza Kanunu’nun mimarlarından Prof. Dr. Adem Sözüer, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) bireysel başvuru kapsamında verdiği kararların uygulanmaması üzerine kapsamlı bir değerlendirme kaleme aldı. Yazısında, özellikle tutuklu Türkiye İşçi Partisi Hatay Milletvekili Şerafettin Can Atalay hakkında verilen AYM kararlarına rağmen yaşanan süreci ele alan Sözüer, ortaya çıkan tablonun anayasal ilkelerle bağdaşmadığını belirtti.
“AYM KARARLARI UYGULANMAK ZORUNDADIR, ANAYASAL BAĞLAYICILIĞI TARTIŞILAMAZ”
Prof. Dr. Sözüer, AYM’nin verdiği ihlal kararlarının yerine getirilmesinin yalnızca bir etik veya siyasi tercih değil, Anayasa’nın açık hükmü gereği hukuki bir zorunluluk olduğunu hatırlattı. 1982 Anayasası’nın 153. maddesi ve Anayasa Mahkemesi Kanunu’na atıf yapan hukukçu, Şerafettin Can Atalay hakkında verilen iki ayrı ihlal kararının hem ilk derece mahkemeleri hem de Yargıtay tarafından yerine getirilmediğine dikkat çekti.
“DOSYA AYM KARARINI UYGULAMAK YERİNE YARGITAY’A GÖNDERİLDİ”
Yazıda, Atalay hakkında verilen ikinci AYM kararının ardından yetkili mahkemenin dosyayı işlem yapmadan doğrudan Yargıtay 3. Ceza Dairesi’ne gönderdiği hatırlatıldı. Yargıtay’ın da AYM kararının bağlayıcılığına açıkça itiraz eden bir karar vererek süreci anayasal sınırların dışına taşıdığı belirtildi.
“14. MADDE DOĞRUDAN UYGULANAMAZ, YORUMLA SUÇ TANIMI YAPILAMAZ”
Sözüer’in en dikkat çekici değerlendirmelerinden biri, Anayasa’nın 14. maddesiyle ilgili oldu. Atalay’ın dokunulmazlık kapsamı dışında tutulmasının dayanağı olarak gösterilen bu maddeye ilişkin olarak Sözüer, “14. madde doğrudan uygulanabilir nitelikte değildir, yorum yoluyla suç kapsamı genişletilemez. Bu, kanunilik ilkesine aykırıdır” ifadelerini kullandı.
“MECLİS’TEKİ OKUMA KRİZİ, SÜRECİ DAHA DA KARMAŞIKLAŞTIRDI”
Prof. Sözüer’in açıklamaları, geçtiğimiz günlerde TBMM’de yaşanan AYM kararının “okunması” tartışmasının ardından geldi. 16 Nisan 2025’te TBMM Başkanvekili Gülizar Biçer Karaca tarafından, Anayasa Mahkemesi’nin Can Atalay hakkındaki hak ihlali kararı Genel Kurul’da resmen okutulmuştu. Ancak bu adım, TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un sert tepkisini çekmiş, “yetki aşımı” ve “hukuken yok hükmünde” ifadeleriyle okumanın geçersiz olduğunu savunmuştu.
Meclis Başkanlığı, söz konusu okumanın TBMM teamüllerine, Anayasa’ya ve İçtüzük’e aykırı olduğunu belirterek, ilgili Başkanvekili ve Katip Üye hakkında işlem yapılabileceği sinyalini vermişti.
“BU BİR HUKUK DEVLETİ TESTİ: AYM KARARLARI YOK SAYILIRSA SİSTEM ÇÖKER”
Sözüer, yazısının değerlendirme bölümünde, bireysel başvuru kararlarının etkisiz hale getirilmesinin anayasal düzen açısından ciddi bir tehdit oluşturduğunu vurguladı. AYM kararlarının uygulanmasının sadece bir kişiyle ilgili olmadığını belirten hukukçu, “Bu kararlar yok sayıldığında sadece bir hak ihlali değil, hukuk düzeninin temeli sarsılır” dedi.
NE OLMUŞTU?
Anayasa Mahkemesi, Gezi davası kapsamında tutuklu bulunan TİP Milletvekili Can Atalay hakkında iki kez hak ihlali kararı vermişti. Kararların uygulanmaması kamuoyunda ve hukuk çevrelerinde ciddi tartışmalara yol açmış, Atalay’ın milletvekilliği düşürülmüş, ardından Meclis Genel Kurulu’nda kararlardan biri okutulmuştu. TBMM Başkanı Kurtulmuş ise bu adımı yok hükmünde saymış, süreci yürüten Başkanvekili’ni kınamıştı.
